Hisse Senedi

BİST

Borsa İstanbul (BIST), sahip olduğu modern teknolojik olanakları ile yerli ve yabancı yatırımcılara, düzenli, şeffaf ve güvenilir alım-satım ortamında çeşitli ürünlere yatırım yapma imkanı sunmaktadır. BIST’nin tüm piyasalarında işlemler elektronik olarak gerçekleştirilmekte ve oluşan piyasa bilgileri anında duyurulmaktadır. BIST piyasalarında hisse senetleri, borçlanma araçları, borsa yatırım fonları ve varantlar işlem görmektedir.

Hisse Senedi Nedir?

Hisse senetleri; anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, özel kanunla kurulmuş kamu kuruluşları tarafından çıkarılan sermayenin belirli bir bölümünü temsil eden, sahibine ortaklık haklarından yararlanma imkanı veren menkul kıymetlerdir.

Borsa Yatırım Fonu Nedir?

Borsa yatırım fonu, bir endekse dayalı olarak çıkarılan ve baz aldığı endeks kapsamındaki menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapan fona denir.

Varant Nedir?

Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır. Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır.

BİST Piyasaları dört ana grupta teşkilatlanmıştır:

1.Pay Piyasası

Çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin işlem gördüğü BIST Hisse Senetleri Piyasası, yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.

Hisse Senedi Piyasası’nda işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleşmektedir:

Ulusal Pazar; BIST kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.

Kurumsal Ürünler Pazarı; Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayeleri payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri ve aracı kuruluş varantları kot içi pazar niteliğindeki Kurumsal Ürünler Pazarı’nda işlem görmektedir.

Fon Pazarı; Borsa Yatırım Fonları ve Borsa Yönetim Kurulu’nca işlem görmesi uygun bulunan A tipi yatırım fonları katılma belgeleri Fon Pazarı’nda işlem görmektedir.

İkinci Ulusal Pazar; Ekonominin dinamosu olan küçük ve orta ölçekli şirketler ve Ulusal Pazar’dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler İkinci Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.

Gözaltı Pazarı; Gözaltı Pazarı, belirli koşulların ortaya çıkması sonucunda, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte, payların BIST bünyesinde işlem görebileceği pazardır.

Birincil Piyasa; Pay ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasadır.

Toptan Satışlar Pazarı; Toptan Satışlar Pazarı, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Serbest İşlem Platformu (SİP); SPK’nın 3 Haziran 2011 tarih ve 17/519 sayılı kararı kapsamında; hisse senetleri BIST’de işlem görmeyen halka açık şirketlerin finansal durumlarının ve halka açıklık yapılarının değerlendirilmesi sonucunda SPK kaydındaki şirketlerin paylarının, Borsa’da işlem görmesine karar verilmiştir. SPK tarafından belirlenen şirketlerle ilgili olarak Pay Piyasası bünyesinde Serbest İşlem Platformu oluşturulmuştur.

SİP’te işlemler, Hisse Senetleri Piyasası pazarlarındaki seans saatleri içinde gerçekleşir ve “tek fiyat sistemi” uygulanır. SİP’te gün içinde 4 kez emir toplanarak fiyat belirlenir.

Şirket payları platformda işlemlerin başlayacağı ilk gün, ilk seans serbest marj ile işlem görmeye başlar ve işlem gerçekleşinceye kadar serbest marj uygulanır. İlk işlemin oluştuğu seansı izleyen seans, gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatı üzerinden baz fiyat ve fiyat değişim sınırları hesaplanır ve uygulanır. Fiyat değişim sınırlarının hesaplanmasında kullanılacak fiyat marjı % 10’dur.

SİP’te işlem gören hisseler brüt takas uygulamasına tabi olup A-B-C gruplaması ile birlikte açığa satışa ve kredili menkul kıymet işlemlerine konu edilmezler.

2.Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP)

Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan, gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli bir ortam yaratmak amacıyla BIST bünyesinde ayrı bir piyasa olarak Gelişen İşletmeler Piyasası kurulmuştur.

GİP’te işlem görecek paylar Hisse Senetleri Piyasası işlemlerinin gerçekleştiği alım-satım sistemi üzerinde aynı teknik olanaklardan faydalanarak işlem görmektedir. GİP’teki işlemler büyük ölçüde HSP’de uygulanan kurallar çerçevesinde gerçekleştiğinden aynı elektronik işlem platformu üzerinde ayrı bir piyasa oluşturulmuştur. Alım-satım işlemlerinin gerçekleştirilmesinde temel olarak “Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede” işlem yöntemi uygulanır. Piyasa yapıcısı bulunmayan işlem sıralarında “Tek Fiyat” işlem yöntemi uygulanır.

3.Tahvil ve Bono Piyasası

Tahvil ve Bono Piyasası hem kesin alım-satım işlemleri hem de repo-ters repo işlemleri için tek organize piyasadır. Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleşmektedir:

Kesin Alım – Satım Pazarı; Kesin Alım Satım Pazarı, ikinci el sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin organize ve şeffaf bir piyasada işlem görmelerini sağlamakta ve likiditelerini artırmaktadır.

Repo – Ters Repo Pazarı; Dünyadaki sayılı organize repo pazarlarından biri olan Repo-Ters Repo Pazarı sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alımını organize piyasa koşulları içinde güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı; Organize piyasa içerisinde, tercih edilen menkul kıymetler üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu menkul kıymetlerin alıcıya teslimine olanak vermektedir. Belirli bir süre için menkul kıymetin el değiştirmesine imkan veren pazar, vadeli ve spot piyasa arasında menkul kıymet akışkanlığını sağlayarak etkin faiz oluşumuna hizmet etmektedir.

Bankalararası Repo – Ters Repo Pazarı; Bankaların organize piyasa koşulları içerisinde geri alım vaadiyle satım ve geri satım vaadiyle alım işlemlerini zorunlu karşılık ayırmak zorunda olmadan gerçekleştirmelerinin sağlanması amacıyla oluşturulmuştur.

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı; Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: II, No:22 Tebliği’nde tanımlanan ihraççıların aynı tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde, izahname ve sirküler düzenlemeksizin ihraç edebilecekleri ve yalnızca sermaye piyasası mevzuatında tanımlanan “Nitelikli Yatırımcı”lar tarafından satın alınabilecek borçlanma araçlarının ihraç işlemlerinin gerçekleştirildiği Pazar’dır. Pazar’da ihracı tamamlanan borçlanma araçları, başka herhangi bir şart aranmaksızın Kesin Alım Satım Pazarı’nda işlem görmeye başlarlar.

4.Yurt Dışı Sermaye Piyasası Araçları

Yurt Dışı Sermaye Piyasası Araçları Piyasası bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Tahvil Pazarı’nda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve borsa kotunda bulunan dış borçlanma araçları (Eurotahvil) işlem görmektedir.

Uluslararası Tahvil Pazarı’nda alım satım işlemleri elektronik olarak çoklu fiyat-sürekli müzayede sistemine göre yapılmaktadır. Eurotahvillere ilişkin her bir döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler aynı döviz cinsi ve 100 birim üzerinden fiyatlandırılmaktadır. Pazar’da asgari 1 (T+1), azami 15 işgünü (T+15) ileri valörlü işlemler yapılabilmektedir.